Son yıllarda yayımlanan biyografi ve otobiyografilerden anlaşılıyor ki 12 Eylül faşist darbesi öncesi her devrimci militanın yaşamı, neredeyse bir romana konu olacak öyküye sahiptir. 60’lı yıllarda çocuk olan, o on yıldaki toplumsal olayların rüzgarıyla büyüyen bu kuşağın tanıklıkları, örgütlenme biçimleri, kısa sürede eylemlerin içinde konum almaları ve devrim oldu/olacak derken kendilerini cezaevlerinde/kışlalarda tutsak olarak bulmaları, işkenceden geçmeleri, onlarca yıl içeride yatmaları ve kimilerinin idam edilmesi bir gençliğin kader çizgisini oluşturur. İhsan Zafer de o yıllarda sokaklarda, meydanlarda ve bankalarda kendini yok yazdırmayan bir devrimci militandır. Evet, bankalarda! Banka mevzusuna geçmeden önce, İhsan Zafer’in yaşamına kısaca bir göz atmak gerekiyor.
İhsan Zafer, 60’lı yıllarda İnegöl’de büyüyen bir çocuktur. Yaşıtlarına nazaran biraz haylaz olduğunu ifade eden Zafer, ite kaka okulunu bitirir. Öyle ki öfkeden gözü karardığında öğretmenine bile saldırabilecek bir potansiyele sahiptir. Gençliğe adım atmaya başladığı dönemlerde rüzgârı İnegöl’e kadar gelen 60’lı yılların devrimci ayaklanmasından etkilenir. Yolunu sosyalist mücadeleden yana seçer. 74’ affıyla birlikte özgürlüğüne kavuşan ve farklı siyasetler izleyen devrimci önderlerle ilişki kurar ve akabinde Kurtuluş hareketine katılmaya karar verir. Silahlara olan tutkusu, onun kaderini tayin edecektir.
Abaza olduğu için silahlarla birlikte büyüyen Zafer, Kurtuluş’ta, önderliğini M. Kemal Kaçaroğlu’nun yaptığı özel bir birimde aktif olarak görev alır. Görevin niteliği, örgüt için banka soymaktır. İhsan Zafer, 12 Eylül faşist darbesine uzanan o kaotik yıllarda neredeyse ona yakın bankanın soyulmasında bizzat yer alır. Geçmiş yıllarda Ermeni Devrimci Paramaz ve Saklı Tarihin İzinde kitaplarını kaleme alan Kadir Akın’ın derlediği, İletişim Yayınları’ndan çıkan “Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız? / Bir Devrimcinin ‘Kamulaştırma’ Anıları” isimli İhsan Zafer imzalı kitap, bahse konu olan anıları Zafer’in yaşamöyküsünü odağa alarak anlatıyor.
Bu birim öylesine tuhaf bir oluşumdur ki, “haydut” olgusunun biraz dışında var olurlar. Öncelikle ziyadesiyle zarif bir iletişim biçimi izlerler. Öyle ki neredeyse kitaba da ismini verecek denli kibar bir üslup takınırlar: Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız? Banka görevlilerini incitmemeye ihtimam gösterirler. Hamilelere ve yaşlılara bilahare zarif davranıp korkmamaları için gayret sarf ederler. Stresli bir görevi üzerlerine alsalar da panik yapmamaya özen gösterirler. Eylemlerinde bir tek kişi bile yaralanmaz. Buna karşın darbe sonrası idamla yargılanırlar. Savcı iddianamesini süslü cümlelerle yaptıktan sonra “Varlıkları da bir, yoklukları da…” diyerek tarih sahnesinden silinmelerini salık verir. Akabinde de idam cezasına çarptırılırlar. Uzun bir süre hücrelerde idam gecesinin gelmesini bekleseler de Yargıtay cezayı müebbede çevirince yaşamları bir anda tersine döner. Cezaevinde rakı ve şarap üreterek yılların geçmesini beklemeye başlarlar. Tam da her şey bitti, diye düşündüklerinde bu kez bankalar, çaldıkları paranın iade edilmesini talep eder.
Zafer’in doğumundan cezaevinden çıktığı yıllara değin uzanan bu yaşamöyküsünü, yazarın otobiyografisinin dışında iki ayrı konsept üzerinden de değerlendirmek mümkündür. İlki, Türkiye’nin toplumsal tarihi… Yazar, kendini yaratan koşulları, var olma ve şekillenme biçimini öylesine kapsamlı ve sosyal bir izlekten hareketle anlatır ki, minör bir Türkiye tarihi okuduğunuz izlenimine kapılabilirsiniz. İkincisi ise Kurtuluş hareketi tarihi… Kurtuluş’un lider kadrosuyla kurulan ilişkiler, izledikleri siyaset biçimi, bu siyaset biçimi içinde İhsan Zafer ve arkadaşlarının görevi ve konumu, cezaevlerinde süren ilişkiler bir devrimci siyasetin koşullanışını ele alırken, aynı zamanda kitaba ruhunu katan bir değer olarak öne çıkıyor.
Kitabın otobiyografik yönüne değinildiğinde, özellikle bireysel açıdan kayda değer başlıklar öne çıkıyor. Genelde otobiyografilerde, yazar kendi yaşamını aktarırken, çoğu zaman erdemli yönleri üzerinden bir anlam yaratmaya çalışır. Zafer’in kitabında ise tersi mümkün… Zafer, zaaflarını da dile getirmekten sakınmıyor. Aşklarını, aşklarının yarattığı hayal kırıklığını erilliği üzerinden masaya yatırıyor. Diğer yandan örgütü için böylesine önemli bir görevi üstlendikleri yıllarda hiçbir zaman karar aşamasında olmamalarını eleştiriyor. Zafer’in çalışmasının bir başka öne çıkan özelliği, darbe sonrası cezaevlerinde bir araya gelen devrimci siyasetler arasındaki dayanışma ve özveri kültürünün öne çıkarılması… Darbe öncesi birbirlerine olan “düşmanlıklarını” unutan ve neredeyse aynı örgüttenmişçesine sıcak ilişkiler kuran devrimci tutsakların arasındaki güçlü bağ, iktidar organlarına karşı ortak hareket etme çabasını her daim diri tutuyor.
Bahse konu olan dönemin, Kurtuluş hareketinin tarihine ilgi duyanların ve otobiyografi severlerin ilgisini çekebilecek bir çalışma “Lütfen Ellerinizi Kaldırır mısınız?”…